Żołnierze z I wojny światowej. Na rozkaz musieli przyjść z daleka. Ziemia na której walczyli, dla wielu z nich nie była ich ojczyzną, ale ta ziemia ich przyjęła i modlitwą uświęcona, stała się im matką. Trzeba dziewięciu miesięcy, żeby stworzyć człowieka, wystarczy jeden dzień, żeby go uśmiercić. Tu żołnierze znaleźli śmierć i z nami na wieki zostali. Kto z nich wierzył w światłość, ujrzy ją; ciemność istnieje tylko dla niewierzących.

Czy byli wśród nich Polacy?

Tak, byli!

▲ do góry

W roku 1914 i 1915 na terenie Prawna i okolic, a szczególnie w trójkącie miejscowości Rybitwy, Nieszawa i Basonia miały miejsce krwawe walki, w tym na bagnety, żołnierzy armii austriackiej i rosyjskiej. Miejsce to nazywano później "Grylos".

Z napisu na obelisku wynika, że walki te toczyły się w naszych okolicach dwukrotnie. W 1914 r. wojska rosyjskie wycofały się z pola bitwy, ale w 1915 r. ponownie osiągnęły tę rubież i wtedy to Prawno doznało wielkich zniszczeń.

Żołnierze, którzy wtedy zginęli zostali pochowani na terenie działań wojennych. Cmentarz wojenny w Prawnie jest miejscem pochówku 363 żołnierzy austro-węgierskich z 8, 21, 49 i 99 p.p. Z 13, 16 i 25 p.p. Landsturm 11 p. Dragonów. Z 12 p. Artylerii Polowej oraz z bośniacko-hercegowińskiego p.p. i rosyjskich z 1914 i lipca 1915 roku.

Mogiły poległych żołnierzy ułożone były w szeregach, tak jak ustawia się wojsko podczas parady. Na każdej mogile postawiony był krzyż odlany z żeliwa, odzwierciedlający przynależność wyznaniową żołnierza. Są tu pochowani żołnierze różnych wyznań: katolicy, protestanci, prawosławni i inni. Na niektórych krzyżach są odlane nazwiska poległych żołnierzy oraz informacja o ich przynależności do formacji wojskowej.

Po założeniu cmentarza cały zespół mogił otoczony był parkanem, wykonanym z białego kamienia o wysokości ok. 1,2 m. Była też prowizoryczna brama wykonana z desek. Jednak mur nie był trwały i szybko się rozpadł.

W drugiej połowie XX wieku cmentarz ten był bardzo zaniedbany. Podczas kolejnego poszerzania cmentarza parafialnego obszar cmentarza wojennego został włączony do ogólnego kompleksu cmentarnego, ale nadal pozostawał zaniedbany. W 1999 r. staraniem ks. proboszcza Piotra Treli cmentarz został nieco uporządkowany. Wtedy został odnowiony stojący tam obelisk, a ocalałe krzyże zostały ponownie poustawiane w szeregach. Krzyże odlane są z bardzo kruchego żeliwa, stąd na skutek czasu, a nie ingerencji ludzi, ulegały niszczeniu.

Jako proboszcz, po 9 latach obecności muszę stwierdzić, że cmentarz ten nadal jest cmentarzem zapomnianym. Już w 2004 roku patrząc się jak wygląda myślałem, że jest to miejsce wyjątkowo zapomniane. Praktycznie nikt się nim nie opiekował. Jedynie na Wszystkich Świętych dzieci ze Szkoły w Prawnie stawiały przy krzyżach znicze, które potem trzeba było sprzątnąć, bo nikt tego nie robił. W ciągu ostatnich 9 lat chyba tylko 2 razy ktoś przekosił tam trawę (2004 i 2005). I tyle.

Można patrzeć się na to miejsce przez pryzmat historii, a w niej dziejów naszego narodu i tych okolic, ale można też patrzeć na to miejsce oczyma wiary i miłości do Chrystusa, który za nas wszystkich przelał Krew. Dlatego sam opiekuję się tym miejscem (bez żadnego finansowego wsparcia), tak jak resztą cmentarza.

Ci biedni żołnierze, których pozostawiono na naszej ziemi stali się moimi parafianami. O nich też pamiętam, nie tylko podczas pracy na cmentarzu, spoglądając na nazwiska niektórych z nich, ale również i w modlitwie.

Inny najbliższy cmentarz wojenny znajduje się na terenie cmentarza parafialnego w Rybitwach oraz w lesie w Mazanowie, w pobliżu byłego majątku Krasne. Nie ma tam jednak już żadnego znaku pochówku żołnierzy, poza wspomnieniem najstarszych ludzi. Dlatego 31 października 2011 roku uporządkowałem (miejscowy proboszcz) fragment cmentarza i postawiłem tam 4 metalowe krzyże wraz z krótką informacją o historii cmentarza. Zapraszam na stronę o cmentarzu w Mazanowie. Zobacz…

Prawno, 21 lipca 2013 roku.

Zachęcam też do zapoznania się z historią I wojny światowej, a szczególnie z historią bitwy pod Kraśnikiem. Wiele informacji na ten temat (włącznie ze zdjęciami) można znaleźć w internecie.

▲ do góry

Nazwiska żołnierzy i inne informacje są spisane z zachowanych nagrobków na cmentarzu wojennym w Prawnie.

1. Ősterr. Josef Swoboda K.U.K.J.R.99 + 5.07.1915

2. Michael Matusek K.U.K.J.R.99

3. Anton Hrdlicka K.U.K.J.R.99

4. Ősterr. Wenzel Seemann K.U.K.J.R.99 + 5.07.1915.

5. Franz Lorenz K.U.K.J.R.99

6. Ősterr. Franz Kalschina K.U.K.J.R.99 + 5.07.1915

7. Medic Gyardye K.U.K.BOS.H.J.R.2

8. Ősterr. Jakob Blazewic K.U.K.L.J.R.25 + 10.07.1915

9. Franz Plesinger K.U.K.L.J.R.25

10. Ősterr. August Nieradil K.U.K.L.J.R.25 + 11.07.1915

11. Ősterr. Franz Rudkovsky K.U.K.J.R.99 + 5.07.1915

12. Ősterr. Emil Derbek K.U.K.FLO.KAN.R.12 + 6.07.1915

13. Ősterr. Josef Zajcek K.U.K.LST.J.R.13 + 2.07.1915

14. Ősterr. Ludwig Marinvko K.U.K.L.J.R.16 + 4.07.1915

15. Ősterr. Josef Riffler K.U.K.LST.J.R.13 + 8.07.1915

16. Ősterr. Alois Wolf K.U.K.LST.J.R.13 + 8.07.1915

17. Ősterr. Jakob Papica K.U.K.LST.J.R.13 + 8.07.1915

18. Ősterr. Adolf Bannert K.U.K.LST.J.R.13 + 8.07.1915

19. Ősterr. Johann Drtil K.U.K.LST.J.R.13 + 8.07.1915

20. Bernhard Gross K.U.K.LST.J.R.13

21. Jochann Roscher K.U.K.LST.J.R.13 + 8.07.1915 LDST.INF.

22. Josef Kysely K.U.K.LST.J.R.B.13 + 8.07.1915 gefreiter

23. Josef Guse K.U.K.LST.J.P.13 + 8.07.1915 LDST.INFAT

24. Ősterr. Karl Lichtenschopf K.U.K.J.R.49 + 5.07.1915

25. Ősterr. Josef Strein K.U.K.J.R.49 + 5.07.1915

26. Ősterr. Johann Mayer K.U.K.J.R.49 + 5.07.1915

27. 1 Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

28. 1 Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

29. 1 Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

30. 1 Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

31. 1 Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

32. 1 Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

33. 1 Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

34. Mayer K.U.K.J.R.49

35. Delic Mustafa K.U.K.BOS.H.J.R.2

36. Kubesch K.U.K.J.R.49

37. Ősterr. Ferdinand Hofler K.U.K.J.R.49 + 5.07.1915

38. J. Waas K.U.K.J.R.8<

39. Johann Spinka K.U.K.J.R.8

40. Korporal Bures

41. Johann Koblizek vel Koblizer K.U.K.J.R.21

42. Res. Kadett Adam Parath K.U.K.J.R.16

43. Ősterr. held vom K.U.K.J.R.49

44. Josef Kovar LIR.25 + 1915

45. Ősterr. Emil Bialon K.U.K.FLO.KAN.R.12 + 2.07.1915

46. Ősterr. Jan Gaydosik K.U.K.DRAGON.R.11 + 17.07.1915

47. Ősterr. Johann Mayerhofer K.U.K.J.R.49 + 8.07.1915

▲ do góry

Niektóre skróty dotyczące jednostek:

A. - artillerie – artylerii

B. BTL. - batallion – batalion

E. - ersatz – zapasowy

F. - feld – polowy

F. - füsiliere – fizylierów

G. - grenadiere – grenadierów

G. - garde – gwardii

I. Inf. Infant. - infanterie – piechoty

J. - jäger – strzelecki

K. - kompanie – kompania

Kan. – kanonierzy czyli altyleria

L. Ldst. - landststurm – landszturmista, pospolite ruszenie

R - reserve – rezerwowy

R. - regiment – pułk

W zestawieniu na płycie nagrobnej może to wyglądać tak:

1.K.I.R.34 – 1 Kompania 34 Pułku Piechoty (1 Kompanie Infanterie Regiment 34)

G.G.R.5 – 5 Pułk Grenadierów Gwardii (Garde Grenadier Regiment 5)

3.K.R.I.R.93 – 3 Kompania 93 Rezerwowego Pułku Piechoty (3 Kompanie Reserve Infanterie Regiment 93)

LDSTM.BTL.PIRNA 2.K – 2 Kompania Batalionu Landsturmu "Pirna" (Landsturm Battalion Pirna 2 Kompanie)

Z reguły będzie właśnie taka kolejność: najpierw numer kompani potem nazwa jednostki na końcu jej numer.

Inne skróty:

OULK - Őesterreich-Ungarns Letzer Krieg

Civ. kutscher – cywil-woźnica

Fus. - Füsilier – jeśli jest przed nazwiskiem poległego

oznacza fizyliera

Gefreiter – kapral

Held – bohater

Hier ruht – tu spoczywa

Jäger – strzelec

Kadett – kadet

Korporal – kapral

Krieger – żołnierz, wojownik

Mortui – umarł, oddał życie

Ősterr – Austryjak

pro Patria – za Ojczyznę

Sappeur – saper

Unger – Węgier

▲ do góry