Kronika parafii Kijany. Wstęp
Przeglądając w wolnym czasie archiwum parafialne, uderzało mnie to, że można tam znaleźć dużo wiadomości historycznych odnoszących się do kościoła i parafii w Kijanach. Brak jednak zawartym tam materiałom jakiejkolwiek systematyzacji, wobec czego chcąc poznać dawne dzieje parafii Kijany trzeba z wielkim nakładem czasu i cierpliwości szperać po różnych starych księgach, które ze względu na swe dawne pochodzenie są często trudne do rozczytania (XVI, XVII w.). Mając na względzie dobro i wygodę oraz oszczędność czasu przez przyszłe pokolenia kapłańskie, którym z woli Bożej przyjdzie pracować w tej parafii, postanowiłem dołożyć trochę wysiłku i w.w. luźne wiadomości zebrać w jedną uporządkowaną całość, pt. "Kronika parafii Kijany". Zastrzegam się, że praca ta nie jest ścisłą naukową monografią, lecz raczej wiadomości historyczne zebrane w formie kroniki. Wiadomości zamieszczone w tej kronice czerpałem przeważnie dawnych ksiąg, znajdujących się obecnie w archiwum parafialnym. Następnie wiadomości szczególnie z ostatnich lat czerpałem z zapisków osobistych i urzędowych (np. księgi ogłoszeń parafialnych) ks. Kazimierza Sitkowskiego - proboszcza parafii Kijany (1939-1957) oraz z Księgi inwentaryzacyjnej zaprowadzonej przez ks. Bronisława Wasyla. Na końcu Kroniki umieściłem spis proboszczów i wikariuszy pracujących przy parafii Kijany prawie od samych początków jej istnienia. Jest to zasługa ks. Wincentego Pawelca, obecnego Dziekana dekanatu Turobin, a wikariusza parafii Kijany od roku 1913-1916, który sporządził go na podstawie nie znanych dzisiaj źródeł i doprowadził do roku 1916. Spis ten uzupełniłem i wyprowadziłem na bieżąco na podstawie relacji pana Wacława Okonia - miejscowego zakrystiana, który te funkcje pełni od roku 1927. Moim pragnieniem jest, aby w przyszłości nowi Księża Proboszczowie, którzy będą pracować w parafii Kijany zechcieli dołożyć trochę trudu i sami, albo przez upoważnioną do tego osobę zapisywać na bieżąco ważniejsze wydarzenia, mające wpływ ma sytuację parafii lub kościoła, kreśląc w ten sposób "na żywo" obraz parafii Kijany. Za ten trud będą wdzięczni szczególnie ci Księża, którzy w przyszłości po raz pierwszy staną na ziemi Kijańskiej jako jej pasterze. Nie znając okolicy, ani ludzi z pewnością duży okres czasu musieliby poświęcać na tzw. poznawanie nowej parafii. Kronika, wydaje mi się ten czas trochę skróci, tak że szybciej i łatwiej znając dzieje parafii będą magli naszkicować plan swej działalności duszpasterskiej w tej parafii. Ks. Jan Pucicki - wikariusz parafii Kijany. Kijany, dnia 15 września 1960 roku. ▲ do góry Historia parafii
Historia parafii swój początek wiąże z kościołem w Nowogrodzie. Wzmianka o tym umieszczona jest w „Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis” Jana Długosza. W dokumencie pod rokiem 1325 występuje wzmianka o istnieniu parafii pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Nowogrodzie (wieś koło Kijan). W okresie reformacji w jej granicach pojawili się luteranie posiadający tu swój zbór do lat trzydziestych XVII wieku. Kościół w Nowogrodzie został zamieniony na zbór kalwiński. Prawdopodobnie, kiedy kościół powrócił ponownie do użytkowania przez katolików, został spalony przez innowierców. Wobec powyższego w 1598 roku Piotr Czerny z Witowic, właściciel Zawieprzyc postanowił zbudować nowy drewniany kościół w Kijanach. Parafię przeniesiono z Nowogrodu do Kijan, z zachowaniem tego samego terytorium. Została ona uposażona przez Piotra Czernego w ziemię i wolny wyrąb w lesie. Fundacja ta została powiększona na początku XVII wieku przez Stanisława Czernego. 8 stycznia 1599 roku kardynał Jerzy Radziwiłł aktem erekcyjnym powołał nową parafię pod wezwaniem świętej Anny w Kijanach. Akt erekcji parafii zachował się w oryginale do dnia dzisiejszego. Jest to pergamin, z pieczęcią woskową, umocowaną na jedwabnej nitce. Zachował się również dokument nadania ziemi dla parafii przez Stanisława Czernego syna Piotra z roku 1626. Obydwa te dokumenty zostały przekazane 19 stycznia 1989 r. do Archiwum diecezjalnego w Lublinie. W życiu religijnym pewną rolę odgrywały bractwa (między innymi od XVIII wieku Bractwo Szkaplerzne). Przy parafii istniała biblioteka (zachowała się część księgozbioru - księgi liturgiczne i rozprawy z różnych dziedzin). Ze względu na bardzo rozległy teren, już na początku XVII wieku w parafii pracował wikariusz. Funkcjonowała tu także szkoła prowadzona przez rektora. Wizytacje z XVII wieku wspominają o szpitalu dla 5 ubogich. Istniał on jeszcze w XIX wieku. Już w XVIII wieku, uwzględniając rozległy obszar parafii, planowano stworzyć kościół filialny przy kaplicy zamkowej w Zawieprzycach. Zamiar ten zrealizowano dopiero po 200 latach, zaś w 1982 roku utworzono tu samodzielny ośrodek duszpasterski. Do XIX wieku parafia należała do dekanatu parczewskiego, następnie do lubartowskiego, zaś w XX wieku znalazła się w dekanacie łęczyńskim. Od 1994 roku funkcjonuje w granicach dekanatu Lublin-Podmiejski. Do końca XIX wieku na terenie parafii istniał jeszcze jeden kościół filialny w Łuszczowie. W XVII wieku kościół ten przyłączono do parafii bystrzyckiej. W 1899 roku Łuszczów stał się samodzielną parafią. W 1922 roku wieś Krzczeń podłączono do parafii Rogóźno. W 1991 roku erygowano parafię przy dotychczasowej kaplicy filialnej w Zezulinie Na terenie parafii znajdują się liczne krzyże przydrożne i kapliczki, między innymi krzyż zabytkowy przy drodze do Nowogrodu, w Kijanach i w Spiczynie. W Spiczynie zachowały się ponadto kapliczki przydrożne: murowana z XIX wieku z rzeźbą św. Floriana, drewniana z połowy XIX wieku z obrazem Matki Bożej i murowana z 1957 roku (wybudował ją Piotr Brodzik). W Stoczku są 3 drewniane kapliczki (w jednej zabytkowa figurka Chrystusa Frasobliwego). W Ziółkowie znajduje się kapliczka przydrożna z przełomu XIX i XX wieku, murowana z cegły z rzeźbą ludową Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Cmentarz grzebalny został założony jeszcze w XVIII w. Na cmentarzu znajduje się grobowiec rodziny Skłodowskich (z tej rodziny pochodziła Maria Skłodowska-Curie). Archiwum parafialne przechowuje między innymi księgi metrykalne od 1725 roku, wizytacje od 1781 roku, kronikę oraz stare księgi świadczące o kulcie Matki Bożej Kijańskiej. Parafia jest znanym ośrodkiem kultu maryjnego. W wielkim ołtarzu kościoła znajduje się obraz Matki Bożej Kijańskiej, słynący łaskami i czczony przez ludność nie tylko miejscową, ale również okoliczną. Kult ten sięga dawnych wieków. Świadczy o tym nie tylko tradycja, ale również zachowane dokumenty (między innymi w archiwum parafii w Kijanach jest księga prowadzona od 1726 roku). Każde święto ku czci Matki Bożej Kijańskiej gromadzi liczne rzesze wiernych. Odpusty: 1. Matki Bożej Szkaplerznej (16 lipca) 2. Świętej Anny - Matki NMP (26 lipca) 3. Świętego Kajetana (7 sierpnia). Miejscowości należące do parafii: Januszówka, Karolin, Kijany, Ludwików Dolny, Ludwików Górny, Nowogród Kolonia, Nowogród Wieś, Radzic Nowy, Radzic Stary, Spiczyn, Stawek Kolonia, Stawek Wieś, Stoczek, Wólka Nowa, Zawieprzyce, Ziółków. ▲ do góry Najważniejsze fakty z dziejów kościoła i parafii
1598 – zbudowanie drewnianego kościoła w Kijanach przez Piotra Czernego podstolego lubelskiego, właściciela Kijan. 1599 – ustanowienie parafii Kijany, dekretem biskupa krakowskiego Jerzego Kardynała Radziwiłła, który jako patronkę obrał św. Annę. XVII/XVIII – rozwój kultu Matki Bożej Kijańskiej i związanego z nim pielgrzymowania do Kijan, jako znaczącego ośrodka pątniczego na terenie Lubelszczyzny - liczne łaski otrzymywane za pośrednictwem Najświętszej Maryi Panny. 1633 – ozdobienie obrazu Matki Bożej Kijańskiej pozłacanymi koronami ufundowanymi przez społeczeństwo Lublina. 1639-59 – dobudowa do drewnianego kościoła z prawej strony kamiennej kaplicy i umieszczenie w niej obrazu Matki Bożej; z lewej strony drewnianej kaplicy Krzyża Świętego - przez proboszcza Bartłomieja Bernatowicza. 1672-79 – odbudowa i modernizacja na zlecenie Atanazego Miączyńskiego, właściciela Zawieprzyc, Zamku wraz z kaplicą w pobliskich Zawieprzycach przez znanego architekta Tylmana z Gameren. 1683 – śluby przed cudownym obrazem Matki Bożej Kijańskiej złożone przez Atanazego Miączyńskiego udającego się, pod wodzą króla Jana III Sobieskiego z odsieczą Wiedniowi przeciw Turkom, że gdy szczęśliwie powróci, postawi w Kijanach murowany kościół i obraz Matki Bożej umieści w wielkim ołtarzu. 1686 – rozpoczęcie realizacji ślubowania po szczęśliwym powrocie z wojny z Turkami, w której Atanazy Miączyński zasłynął jako zwycięski pułkownik jazdy, a także obrońca osoby króla. Jego czyny wojenne uznane zostały przez Cesarza Austrii nadaniem mu tytułu Hrabiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego. 1723 – zakończenie budowy murowanego kościoła przez Piotra syna Atanazego. 1726 – objęcie parafii przez ks. Michała Bobrykiewicza, który zainicjował uroczystość Matki Bożej Szkaplerznej, jako główne święto parafialne, dając początek odbywającym się od 1730 roku corocznym odpustom maryjnym. 1745 – konsekracja nowego kościoła pod wezwaniem św. Anny przez biskupa Michała Kunickiego. 1885 – papież Leon XIII uczynił kijański ołtarz główny ołtarzem uprzywilejowanym. 1911 – rozbudowa kościoła staraniem ks. proboszcza Ignacego Jaworowskiego; wydłużenie głównej nawy, budowa stylowej wieży oraz dzwonnicy. 1926 – gruntowna renowacja kościoła w okresie działalności ks. Macieja Wojtowicza. 1939 – uszkodzenie kościoła przez wojska niemieckie w czasie działań wojennych i zorganizowanie przez ks. proboszcza Kazimierza Sitkowskiego zabezpieczenia kościoła przed ruiną na okres wojny. 1946-57 – odbudowa kościoła po zniszczeniach wojennych kierowana przez ks. Kazimierza Sitkowskiego. 1982-85 – liczne prace prowadzone przez ks. proboszcza Mieczysława Bochenka nad przygotowaniem świątyni kijańskiej do przyjmowania licznych pielgrzymów z dekanatu łęczyńskiego i okolic. 1988 – początek przeprowadzenia gruntownych prac konserwatorskich nad przywróceniem dawnej świetności ołtarzom przez ks. proboszcza Lucjana Marcinkowskiego. ▲ do góry |
